نقش رستم یکی از مهم ترین و زیباترین آثار باستانی است که در حدود ۵ کیلومتری تخت جمشید، در کوه حاجی آباد واقع است.
آرامگاه چند تن از پادشاهان هخامنشی از جمله داریوش بزرگ و خشایارشا، نقش برجسته‌هایی از وقایع مهم دوران ساسانیان از جمله تاجگذاری اردشیر بابکان و پیروزی شاپور اول بر امپراتوران روم، بنایی موسوم به کعبه زرتشت و نقش‌برجسته ویران‌شده‌ای از دوران عیلامیان در نقش رستم قرار دارد.
داریوش بزرگ، شاه بزرگ هخامنشیان که آرامگاه او نیز در این منطقه قرار دارد، در کتیبه‌ای چنین سخنرانی کرده است:
داریوش شاه گوید: به خواست اهورامزدا این (است) کشورهائی که من جدا از پارس گرفتم.بر آنها حکمرانی کردم… آنچه از طرف من به آنها گفته شد آنرا کردند. قانون من آن (است که) ایشان را نگاهداشت.ماد، خوزستان ،پارت ،هرات ، بلخ ،سغد ،خوارزم ، زرنگ، رخج ،ث ت گوش گندار ،هند ،سکائیهای هوم نوش، سکائیهای تیز خود، بابل ،آشور، عربستان ، مصر ، ارمنستان ،کپدوکیه، سارد، یونان ، سکائیهای ماوراء دریا، سکودر، یونانی‌های سپر روی سر، لیبیها، حبشی‌ها، اهالی مک، کارئی‌ها.
داریوش شاه گوید: اهورامزدا، چون این زمین را آشفته دید، پس از آن آنرا به من ارزانی فرمود. مرا شاه کرد. من شاه هستم. به خواست اهورامزدا من آنرا در جای خودش نشاندم. آنچه من به آنها گفتم، چنانکه میل من بود، آنرا کردند.
اگر فکر کنی که چند بود آن کشورهایی که داریوش شاه داشت پیکره‌ها راببین که تخت را می‌برند. آنگاه خواهی دانست، آنگاه به تو معلوم می‌شود، (که) نیزه مردی پارسی دور رفته. آنگاه به تو معلوم می‌شود، (که) مردی پارسی خیلی دور از پارس جنگ کرده است.
داریوش شاه گوید: این که کرده شده آن همه را به خواست اهورامزدا کردم. اهورامزدا مرا یاری کرد تا هنگامی که کار را بکردم. اهورامزدا من و خاندان سلطنتی‌ام را و این کشور را از زیان محفوظ دارد! این را من از اهورامزدا درخواست می‌کنم. این را اهورامزدا به من بدهاد!
ای مرد! فرمان اهورامزدا، آن به نظر تو ناپسند نیاید!
راه راست را ترک منما، شورش مکن!دوست ندارم که توانا بر ناتوان ستم کند یا بزرگی از زیردستی زور بشنود.
هر آنچه زیباست، من آن را دوست دارم!
من دوست و بَردهٔ دروغ نیستم، تندخو نیستم.
حتی وقتی خشم مرا فرامی‌گیرد، با اراده‌ام آن را فرومی‌نشانم.
